Waterschappen zijn druk in de weer met verschillende onderzoeken om de problematiek van de uitheemse rivierkreeften aan te pakken. Biedt de kreeften-krabbensleuf een oplossing?
Auteur: Michiel Cornelis (Ecoloog, Waterschap Brabantse Delta)
Problematiek?
Uitheemse (exotische) rivierkreeften en krabben komen steeds vaker voor in Nederland. Deze exoten veroorzaken in toenemende mate schade aan het watersysteem. Zo ook in het beheergebied van verschillende waterschappen in Midden- en West- Nederland. De kreeften eten de onderwatervegetatie op en woelen bodem en oevers om waardoor het water troebel wordt. Hierdoor kan er geen licht meer tot op de bodem doordringen en krijgen waterplanten de kans niet om te (her)groeien. Dit brengt de ecologische doelen van de Kaderrichtlijn Water (mogelijk) in gevaar. Zo ook in de beheergebieden van de deelnemende waterschappen aan het onderzoek, namelijk: Waterschap Brabantse Delta en De Dommel en Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard en Delfland.
In Nederland komen er in totaal acht verschillende soorten rivierkreeften voor en met name de volgende soorten richten het meeste schade aan:
- Rode Amerikaanse rivierkreeft
- Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft
- Californische rivierkreeft
- Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft
- Chinese/ Japanse wolhandkrab
Wat doen we?
Het ministerie van LNV is bevoegd gezag voor wat betreft de uitheemse rivierkreeften en krabben, aangezien zij onder de visserijwetgeving (1963) vallen. Dit betekent dat het niet zomaar is toegestaan om uitheemse rivierkreeften en/of wolhandkrabben te vangen met korven, fuiken, netten of andere vistuigen.
Waterschappen zijn dan ook druk in de weer met verschillende onderzoeken om de problematiek van de rivierkreeften aan te pakken. Zo ook onder meer Waterschap Brabantse Delta met het door ontwikkelen van de zogenaamde kreeften-krabbensleuf!
Van “Krabbensleuf” naar “Kreeftensleuf”
Afgelopen jaren heeft er onderzoek plaatsgevonden naar de toepasbaarheid van de zogenaamde “kreeften-krabbensleuf” (kortweg kreeftensleuf). De kreeftensleuf vond zijn inspiratie bij de zogenaamde krabbensleuf, welke ontwikkelt werd door de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) in samenwerking met de Universiteit Antwerpen (UA).
De krabbensleuf (figuur 1) is een metalen kist die eruitziet als een soort ‘brievenbus’. Deze kist moet op de rivierbodem geplaatst worden, met de gleuf van de ‘brievenbus’ naar boven gericht. Rondom de kist is er een helling vanaf de rivier-,beekbodem tot aan de gleuf. De krabben en kreeften zwemmen niet zoals vissen, maar kruipen over de bodem. Zodra ze op zoek gaan naar geschikt leefgebied, kunnen ze niet voorbij de brede ‘brievenbus’ en vallen ze via de gleuf/opening in de bak. De kist reikt van de ene oever tot de andere oever, waardoor ze er ook niet naast kunnen glippen.
Wetenschappelijk onderzoek
Het doel van dit wetenschappelijk onderzoek (uitgevoerd in samenwerking met de UA, VMM en Wageningen Environmental Research) is het bestuderen van de effectiviteit van de zogenaamde ‘kreeftensleuven’ op de volgende invasieve en uitheemse soorten: rode Amerikaanse rivierkreeft, Californische rivierkreeft en gevlekte Amerikaanse rivierkreeft. Daarnaast werd de toepasbaarheid van de kreeftensleuf ook toegepast op de Chinese wolhandkrab en met succes!
Het onderzoek (Cornelis & Brouwers, 2022) toonde aan dat de omgebouwde krabbensleuf naar kreeftensleuf voor 85- 95% effectief werd bevonden. De variatie in effectiviteit wordt bepaald door de soort en conditie (stilstaand water vs. stromende wateren). Lees ook: van krabbensleuf naar kreeftensleuf
Figuur 1: Schematische representatie van de krabbensleuf en de oorspronkelijk aangelegde constructie bij de Kleine Nete te Grobbendonk (België) (Schoelynck, et al. 2020)
In de prijzen
In 2022 werd het idee van de kreeftensleuf onder meer ingediend door de ecologen van waterschap Brabantse Delta (Michiel Cornelis en Janne Brouwers, zie foto) voor de ‘biodiversiteitsprijs’ van de Werkgroep Ecologisch Waterbeheer (WEW) en werd de eerste plaats behaald als innovatief idee voor jonge professionals.
Groene glazenmakerprijs (WEW) gewonnen door ecologen van Waterschap Brabantse Delta (Janne brouwers, links en Michiel Cornelis, rechts) - © Cornelis Michiel
Dit opende onder meer de deur om verder te gaan met vervolgonderzoek bij Wageningen Environmental Research om de kreeftensleuf verder te optimaliseren in een gecontroleerde praktijksituatie, samen met collega waterschappen.
Vervolg onderzoek
In september 2023 zijn Waterschap Brabantse Delta, Waterschap De Dommel, Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard en Hoogheemraadschap Delfland (in samenwerking met Wageningen Environmental Research) gestart om de kreeften-krabbensleuf verder door te ontwikkelen. Het doel is om te onderzoeken wat de toepassingsmogelijkheden zijn van de kreeften-krabbensleuf in een veldsituatie. Deze veldsituatie komt overeen met de praktijksituatie van de deelnemende waterschappen. De te gebruiken proefopzet dient inzicht te geven in doorontwikkelings-/verbetermogelijkheden die voldoen aan huidige wet- en regelgeving op het gebied van (rivierkreeft)visserij. Voor dit experiment zal gebruik worden gemaakt van de rode Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii). De rapportage wordt in het voorjaar 2024 verwacht, maar wij kunnen alvast niet wachten op de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek!
Opstart proeven Wageningen (levering kreeften-krabbensleuven) - ©Cornelis Michiel
Literatuur
Cornelis, M. and Brouwers, J. (2022). De kreeftensleuf als methodiek voor het minimaliseren van de verspreiding van uitheemse rivierkreeften. Breda, NL, Waterschap Brabantse Delta, p. 36
Schoelynck J, Van Loon P, Heirmans R, Jacobs S, Keirsebelik H. (2020) Design and testing of a trap removing Chinese mitten crabs (Eriocheir sinensis, H. Milne Edwards, 1853) from invaded river systems. River Res Applic;1–11.