De populatie bevers in het beheergebied van waterschap Aa en Maas neemt toe. Er zijn al enkele ongevallen met beverholen bekend. Er is een auto van het waterschap in een beverhol terechtgekomen en er zijn onderhoudsmachines verzakt in een beverhol. Omdat we de veiligheid van de medewerkers, de veiligheid van het achterland (als het om keringen gaat) en de beschermde status van de bever willen waarborgen is het nodig om te weten waar de holen zich bevinden.
Omdat bevers van onder de waterlijn een oever of kade ingraven, zijn beverholen vaak niet zichtbaar en moeilijk bereikbaar. In dit verslag wordt de voortgang van het onderzoek naar de mogelijkheden om met speurhonden beverholen op te sporen, beschreven.
Geurstof
Een hond train je door hem geurstof aan te reiken. Door dit vaak genoeg te doen, wordt het in zijn systeem geprent. Hoe beter het in zijn systeem zit des te beter pakt de hond de geur op en kan deze over grotere afstanden al waarnemen. Het bemachtigen van geschikte geurstof bleek niet eenvoudig. De eerste pogingen liepen op niets uit. In Nuenen is een dierentuin met bevers, maar het bleken Canadese bevers te zijn. Bij Waterschap Limburg zou nog een dode bever aanwezig zijn in een vrieskist bij de muskusrattenbeheerders. Helaas bleek de stekker uit de vrieskist en was de bever in staat van ontbinding. Bij toeval kwam Marcel bij een lezing in januari 2020 een vrijwilliger van CALUTRA (bever werkgroep Zoogdiervereniging) tegen die op die dag een territoriummarkering had gevonden met bevergeil en dit in een bakje had meegenomen en wilde afstaan voor het onderzoek. Kort daarna kwam een melding binnen van het Dutch Wildlife Health Centre (DHWC) van een dode bever bij Ravenstein. Een dierenarts in Oss heeft geholpen om professioneel de beverklieren bloot te leggen, zodat geconcentreerd bevergeurstof (CASTOR) ter beschikking kwam.
Training en veldproef
Vanaf begin februari tot mei 2020 is Jolanda Kap van de Hondenopvang Pannehoeve bezig geweest met het inprenten van bevergeur, eerst door middel van territoriummarkering (modder met gras en bevergeil afkomstig uit castor- en anaalklier) en daarna met de pure geurstof gewonnen uit de anaalklier en castorklier van de dode bever. De honden pakten het nieuwe materiaal meteen op. Dit was het signaal dat de juiste geurstof van de dode bever was afgenomen.
Op 16 juni 2020 heeft er een veldproef plaatsgevonden. Deze was vooral bedoeld om in het veld te testen hoe de honden reageren op bevergeur in de praktijk. Hiervoor zijn Marcel Cox (Waterschap Aa en Maas), Jolanda Kap en Vilmar Dijkstra (Zoogdiervereniging) naar de Snelleloop in Milheeze gegaan waar minimaal 2 bevers actief zijn. De honden pakten de geur goed op en bij de aanwezige burchten (gevormd door takken) gaven ze netjes een melding. Om te bepalen of ze ook bevers kunnen ruiken die onder de grond zitten, zijn we naar de Kaweise loop gegaan waar ze onder de werkstrook zitten.
Op basis van de veldproef kunnen we concluderen dat de bevergeur al goed zit ingeprent. Het is nog lastig in te schatten of de honden nu al een bever kunnen ruiken die onder de grond zit en tot hoe diep ze dit kunnen ruiken. Dit vraagt nog wat extra training, omdat we aannamen dat bevers altijd luchtpijpjes hebben voor ventilatie en luchtcirculatie. Dit blijkt bij beverholen echter meestal niet zo te zijn. Zuurstof komt via grondporiën (o.a. wormgangen) in de holen.
Daarnaast is het voor de honden lastig om de geur duidelijk aan te geven. Ze zijn gewend om de sterkste geur aan te geven. In de gebieden waar de bevers zitten, lopen ze ook op het land, zijn er wissels en knagen ze aan bomen waardoor de geur verspreid aanwezig is.
Vervolg
Het eerste resultaat van het onderzoek is nu reden om te gaan trainen met bevergeur ingegraven in de bodem. Hier gaat Jolanda op trainen. Het is wenselijk dat er ook getraind kan worden met geur van een bever zelf (bijvoorbeeld met de vacht) en niet alleen met geurstoffen uit de klieren. Om de honden te trainen op een diffuse verspreiding van geur, worden stukken terrein bedekt met bevergeur. Bij het water wordt continu de sterkste geur verwerkt, zodat de honden in ieder geval "gewend" zijn om bij het water te starten of te eindigen. De honden worden nu ook getraind in dichter begroeide kanten en ze worden getraind hoe ze aan moeten geven dat ze een bever hebben gevonden.
De manier waarop de dingen aangeleerd moeten worden, is nog een zoektocht. De honden weten wat ze moeten zoeken, nu ligt de focus op het leren van de honden hoe aan te geven dat ze wat gevonden hebben. Momenteel worden de honden ook getraind in het water, zodat ze van daaruit ook holen of burchten kunnen zoeken en van daaruit aan kunnen geven welke richting deze uit gaat.
Kortom
Het is een traject dat tijd nodig heeft maar door de juiste kennis samen te brengen en de honden daarmee van informatie te voorzien, lijkt het erop dat er mogelijkheden zijn om met honden bevers op te sporen. Het is ondoenlijk om met honden alle waterlopen af te speuren. Er zijn wel mogelijkheden om de kritische locaties of de keringen waar permanent water tegenaan staat, preventief te controleren.
In 2021 wordt de proef afgerond. Eind 2021 wordt er een update gegeven van de resultaten van dit onderzoek.