Ervaringen uit de praktijk: Gemeente Leeuwarden bestrijdt waarmogelijk exoten. In deel 1: Reuzenberenklauw
"Mijn naam is Geert Draaistra en ik ben werkzaam als Adviseur Innovatie en Planontwikkeling op het gebied van het natuurlijker inrichten en het beheren van groen bij de gemeente Leeuwarden. Daarnaast houd ik mij vooral bezig met het vergroten van de biodiversiteit, het sluiten van kringlopen, het verwaarden van organische reststromen tot grondstof en het bestrijden van invasieve soorten. De Japanse duizendknoop en de reuzenberenklauw zijn de invasieve soorten die op dit moment de meeste aandacht vragen. We zetten hier volop in om deze exoten waar mogelijk te bestrijden."
Reuzenberenklauw: koppen op het juiste moment
We experimenteren al jaren met de reuzenberenklauw. Inmiddels hebben we veel ervaring opgedaan om deze te bestrijden. Deze bestrijding varieert van het behandelen met heet water, afsteken, uitboren, tot het inzetten van grazers als schapen en varkens.
Eigen onderzoek wijst uit dat de plant door middel van uitboren niet terug komt. Ook het herhalend steken tot 15 cm diepte doet de plant verdwijnen. De inzet van schapen en varkens kan op bepaalde plekken zinvol zijn mits je hier de begrazingsdruk in het groei- en wintersei-zoen op aanpast. Omdat de plant veelvuldig voorkomt op de voedselrijke vochthoudende gronden van de gemeente Leeuwarden hebben we gezocht naar een methode waarbij we de reuzenberenklauw echt terug kunnen dringen. Er is namelijk een manier die in onze ogen nog effectiever is. Ons antwoord is simpel: geen zaad betekent geen nieuwe planten.
Actie ‘Kop eraf’
Collega Jan Wester heeft allemaal proeven gedaan en zich als het ware verplaatst in het ge-drag van de reuzenberenklauw. Wanneer sterft de plant af? Wat is het moment van koppen (de bloeiwijze afmaaien)? Wanneer kan je de koppen laten liggen? Op welke hoogte moet je koppen? Etc. etc. Ook heeft een vrijwilligersteam van Hempens-Teerns hier ervaring mee opgedaan en ook zij kwamen tot dezelfde conclusies. Afgelopen jaar hebben we op verschil-lende plekken deze methode toegepast en positieve resultaten behaald.
Dit jaar zetten we dan ook volop in op het koppen van de reuzenberenklauw voor de zaadzetting. Doel is dat geen enkele reuzenberenklauw zich meer kan uitzaaien, lees: vermenigvuldigen. We noemen het dan ook de actie ‘Kop eraf’.
Geen Bloem = Geen Zaad = Geen nieuwe planten = Exit Reuzenberenklauw
Zaden voorkomen
De reuzenberenklauw is in principe een tweejarige plant maar kan zich door beheer (maaien, grazen etc.) gedragen als een meerjarige plant. Het principe van een tweejarige plant is het vormen van een rozet, het jaar erop bloeien, enorm veel zaad maken en zich tenslotte uit-zaaien. Het zaad van de reuzenberenklauw kan een 7-tal jaren actief kan zijn maar de kiemkracht neemt jaarlijks af. Door de komende jaren volop in te zetten op het koppen van de reuzenberenklauw denken wij dat we deze plant kunnen uitbannen.
Meer kans voor inheemse planten
Het voordeel van koppen is dat de plant alle energie heeft verbruikt doordat de plant volop blad heeft geproduceerd, een bloemstengel heeft gemaakt en een groot bloemscherm. Door de plant dan op hoogte te koppen sterft de reuzenberenklauw van nature af. Ook de grond wordt niet geroerd waardoor inheemse planten de plek in kunnen nemen en nog aanwezig berenklauwzaad minder de kans krijgt om te ontkiemen. Roeren van grond of klepelen zal op plekken waar de reuzenberenklauw staat of gestaan heeft een explosie van nieuwe planten teweeg brengen.
Effectief maar arbeidsintensief
Een nadeel van het koppen van de berenklauw is niet de handeling zelf maar wel dat er in be-trekkelijk korte tijd veel mensen ingezet moeten worden. Wel is het zo dat het een actie is die vele malen effectiever en sneller is dan boren, steken, etc.
Onderzoek leert ook dat door het koppen van de reuzenberenklauw in een te vroege fase de plant nieuwe bloemstengels maakt. De bloemhoofden zijn wel minder groot maar nog steeds met veel zaad. In de praktijk betekent dit dat je meerdere keren moet koppen. Het kan een overweging zijn om het werk te spreiden en meerdere malen per groeiseizoen tot koppen over te gaan.
Hoe dan ook, ons inziens moeten alle acties erop gericht zijn dat nergens de plant meer de gelegenheid krijgt om zich te vermenigvuldigen. Actie: Kop er af!
Tekst en foto’s: Geert Draaistra, Gemeente Leeuwarden
Verschenen in de nieuwsbrief plaagsoorten juni 2020