Een nieuw werkprotocol reuzenbereklauw van de vakgroep Flora en Fauna van Wetterskip Fryslân als leidraad voor veldmedewerkers.
In het voorjaar van 2021 is de vakgroep Flora en Fauna van Wetterskip Fryslân begonnen met de bestrijding van reuzenberenklauw op onze assets. De reuzenberenklauw (sinds augustus 2017 op de Unielijst van invasieve exoten, hierna RBK) zorgt voor instabiliteit op onze waterkeringen. Door zijn snelle groei en grote bladeren is geen ruimte voor een goede grasmat, die we juist nodig hebben om onze keringen te beschermen.
Reuzenberenklauw is een grote overblijvende plant die 2 tot 3 meter hoog kan worden. De stengel is hol, en heeft paarse vlekken en stevige haren. De plant vormt eerst een rozet en komt pas na enkele jaren tot bloei. De plant bloeit vanaf half juni met witte bloemen in schermen die tot 50 cm in doorsnee zijn. Na de vruchtzetting sterft de plant af. De zaden blijven tot 7 jaar kiemkrachtig.
De vakgroep Flora & Fauna heeft op basis van literatuuronderzoek, samenwerking en onderzoek m.b.v. kiembakken meer inzicht gekregen in bestrijdingsmethoden. Het resultaat is een werkprotocol als leidraad voor veldmedewerkers. Het werkprotocol is een levend document en vullen we aan met nieuwe inzichten. Hieronder zijn de stappen en keuzes uit het werkprotocol bondig beschreven.
Inventarisatie
In de digitale inspectie-app verzamelen we jaarrond waarnemingen van exoten. De besmette locaties worden geprioriteerd en er komt een plan van aanpak met de meest geschikte bestrijdingsmethode voor die locatie. Soms gaat het om een combinatie van bestrijdingsmethoden.
Bestrijdingsmethoden
1. Afdekken
Groeiplaatsen afdekken van februari tot juni, zodra eerste zaden ontkiemen. Wisselend afdekken met dekzeil. Dit dekzeil na 3 weken verplaatsen. Op de eerder afgedekte plek ontkiemt weer nieuw zaad. Na 3 weken plaats je het dekkleed weer terug. Dit proces herhaalt zich tot alle zaad in de toplaag ontkiemd is en gesmoord onder het kleed. Door dit afdekken simuleer je in een half jaar tijd een aantal groeiseizoenen, waardoor je in een relatief korte tijd de zaadbank uitput en een locatie RBK vrij kunt krijgen. Het is een erg effectieve methode die weinig inspanning vereist.
2. Kiemplanten verwijderen
Op locaties waar afdekken niet mogelijk is: kiemplanten verwijderen met schoffel, hak of spade. Door deze omwoeling van de ondergrond wordt steeds nieuw zaad geactiveerd, daarom moet dit verwijderen herhaald worden. Het ontkiemen duurt tot ongeveer half juni.
3. Zaadkoppen verwijderen
De eerste planten krijgen vanaf mei bloemen. Zodra de plant is uitgebloeid en het groene zaad tevoorschijn komt ga je de zaadkoppen verwijderen en afvoeren. Diy 'koppensnellen' moet in relatief korte tijd gebeuren, anders is zaad al rijp. De periode voor deze werkzaamheden ligt ongeveer tussen half juni en half juli.
Zaadkoppen rijpen gewoon door als ze te laat geknipt zijn, en als je het te vroeg doet, maakt de plant nieuwe zaadkoppen aan, vaak laag bij de grond en dus minder zichtbaar. Herinspectie na 3 weken is van belang. Voor een goede bestrijding is het nodig om tot in winter de locaties te blijven monitoren.
Bij te vroeg in het jaar koppen verwijderen zet de plant nieuwe bloemen.
4. Uitspitten
Uitspitten van RBK is het hele jaar mogelijk en is naast afdekken de meest effectieve bestrijdingsmethode. Vanaf begin juli kan ook besloten worden de bloeiende planten uit te steken met de spade. Houd er rekening mee dat de wortel minstens 20 cm onder maaiveld wordt afgestoken, om hergroei te voorkomen.
Dit is een arbeidsintensieve methode, met het voordeel dat je niet terug hoeft te komen (zoals na koppen) op deze locatie om herbloeiers te bestrijden. Ga je vroeger in het voorjaar uitspitten, dan ontkiemen er weer nieuwe zaden door omwoeling van de grond. Na 2-3 weken kunnen deze nieuwe planten weer geschoffeld worden. Kleine locaties kunnen op deze manier in 1 jaar snel, maar arbeidsintensief bestreden worden. Na eind juni vind er geen ontkieming van zaden meer plaats.
5. Maaien of begrazen
Door structureel grotere besmettingshaarden te maaien of te begrazen kan na 7-10 jaar een locatie RBK vrij worden, doordat je zorgt dat er geen planten tot bloei komen. We zijn er wel achter gekomen dat afgemaaide planten doorgroeien, en ze krijgen een sterker wortelstelsel. Ook inzet van schapen is net als afmaaien een mooie manier om locaties beheersbaar te houden. De locaties worden langzaam uitgeput. Van belang is om maaisel af te voeren. Ook hier is timing van belang: als er direct na 15 juni gemaaid of geklepeld word, kunnen we zeggen 80% van de bloeiende planten afsterft, zonder kiemkrachtig zaad te hebben geproduceerd. De rest kan handmatig bestreden worden.
6. Koppelkans met kadereconstructies - Afgraven en afvoeren
Kadereconstructies bieden een goede gelegenheid voor het grondig afgraven en afvoeren van RBK (maar bijvoorbeeld ook Japanse duizendknoop). Door in de voorbereiding een flora en fauna check te doen op deze trajecten en dus ook te inspecteren op exoten, komt vroeg in het proces de mogelijke besmettingshaard in beeld. Naast het afgraven van planten, wordt ook de grond tot minimaal 50 cm diepte afgegraven en afgevoerd. Het eerste jaar na de reconstructie is monitoring nodig, zodat een nulsituatie ontstaat.
Resultaten en leermomenten
We zien nu, na 2 jaar bestrijding van RBK op onze waterkeringen op enkele locaties al een reductie van RBK van 50%. De inzet is arbeidsintensief en bestaat uit een combinatie van bestrijdingsmethoden. De verwachting is dat de arbeidsintensiteit zal afnemen en dat, als men 4 jaar intensief verschillende methoden toepast op een locatie, de RBK zo goed als verdwenen is en een 2-jaarlijkse controle volstaat.
Een leermoment is geweest om te anticiperen op stormen in nazomer/najaar. Op locaties waar de bloemschermen niet geknipt en afgevoerd waren, is al het zaad door een storm uit de koppen gewaaid. Samenwerking is hierin belangrijk: grondgebruikers aanspreken en goed communiceren kan voor goede resultaten zorgen.
Heb je vragen of opmerkingen tav dit artikel?
Neem dan contact op met:
Peter Bosma
Coördinator Exotenbestrijding Wetterskip Fryslân
058-2922222