Waterschap De Dommel onderzocht de risico’s van Vallisneria spiralis binnen haar beheergebied en concludeert dat bestrijding geen hoge prioriteit heeft. Toch dienen waterbeheerders alert te zijn op de aanwezigheid van deze aquariumplant.

Tekst en foto's: Tjeu Exters, waterschap de Dommel

De Vallisneria spiralis is een ondergedoken waterplant die als ontsnapte aquariumplant sinds 1960 in enkele Nederlandse wateren groeit. De van oorsprong in Zuid-Europa, Noord-Afrika, en delen van Azië groeiende plant heeft potentieel invasieve eigenschappen. Uit een risicoanalyse van de soort is in 2012 geconcludeerd dat de waterwegen van Nederland een prima habitat kunnen vormen voor de Vallisneria. Tegelijk was de conclusie dat de plant zich daar (nog) niet invasief gedraagt. Een stijging van de watertemperatuur als gevolg van klimaatverandering zou daar verandering in kunnen brengen. Reden voor waterschap de Dommel de risico’s van Vallisneria spiralis binnen haar beheergebied opnieuw onder de loep te nemen.

Invasieve eigenschappen

De Vallisneria groeit op de bodem van langzaam stromende wateren. Alhoewel de plant tot nog toe slechts beperkte competitie aangaat met inheemse plantensoorten, kan hij zich wel snel verspreiden op plekken waar andere soorten verzwakt zijn door bijvoorbeeld maaien. Vallisneria is een stugge plant die maaien in de regel overleefd. Ook kan de soort zich prima vegetatief voortplanten vanuit overlevende delen afgesneden blad, waardoor maaibeheer de groei kan bevorderen.

De soort produceert lijn-lancetvormige bladeren die tot 3 meter lang kunnen worden, en vormt dichtbegroeide monoculturen waarbij hij grote hoeveelheden biomassa produceert die de doorstroming van wateren kan vertragen. Door de hoeveelheid ruimte die de plant inneemt, is het vrijwel onmogelijk voor inheemse planten om zich te vestigen op plaatsen waar de Vallisneria domineert.

Internationaal probleem

Inmiddels is de soort aanwezig in o.a. de Biesbosch, het Haringvliet, het Hollandsch Diep, en de Kromme Rijn. De Vallisneria is op internationaal niveau ook een probleem, onder andere in Nieuw-Zeeland en IJsland is de soort als invasieve exoot geclassificeerd en mag hij niet meer geïmporteerd of verhandelt worden wegens de ecologische en logistieke schade die de plant heeft veroorzaakt. De plant komt verder ook voor in Duitsland en België, maar wordt in geen van beide nog als invasief ervaren.

Verspreiding

Binnen het beheergebied van De Dommel komt de plant tot nu toe alleen nog maar voor in het Beatrixkanaal in Eindhoven en bij een inlaat van het Wilhelminakanaal ter hoogte van Son. Door de groeilocaties van de plant is het vermoeden dat de plant vanuit de Maas wordt verspreidt en via het Wilhelminakanaal het gebied van de Dommel heeft bereikt. De Vallisneria lijkt op het oog sterk op de kleine egelskop (Sparganium emersum), waardoor op afstand het moeilijk kan zijn de plant correct te identificeren. Om deze reden bestaat er de kans dat de verspreidingsgraad hoger ligt dan gedacht.

Figuur 2: Kleine egelskop (Sparganium emersum) in het wild

Risico’s en bestrijding

Er is door Waterschap De Dommel onderzoek uitgevoerd naar het potentiële gevaar dat de Vallisneria vormt binnen haar beheergebied. Hieruit mag de conclusie getrokken worden dat er geen hoge prioriteit aan het bestrijden ervan gegeven hoeft te worden. De beperkte verspreiding in combinatie met het feit dat de plant zich alleen lijkt te kunnen handhaven op locaties waar de lokale fauna verzwakt is leidt tot de conclusie dat de plant op korte termijn geen probleem zal vormen. Gezien de problematiek die de soort in andere landen heeft veroorzaakt dienen waterbeheerders wel alert te zijn op eventuele verdere verspreiding.

21-12-2021